Zorbalık bir birey ya da grup tarafından savunmasız kişiye yönelik olarak yapılan ve olumsuz sonuçlara sebep olan bir saldırganlık türüdür. Okul zorbalığı ise bir ya da birden çok öğrencinin kendilerinden güçsüz ve daha savunmasız öğrencileri sürekli rahatsız etmesini içeren bir saldırganlık türüdür. Zorbalık davranışında zorba kasıtlı ve sürekli olarak saldırgan davranışlarda bulunur. Zorba ve zorbalığa uğrayan kurban arasındaki güç dengesi kesinlikle eşit değildir.
Zorbalık fiziksel, sözel, duygusal ve cinsel zorbalık türlerini içerir.
Fiziksel zorbalık: Tokat atma, vurma, boğazını sıkma, dürtme, yumruklama gibi fiziksel davranışları içerir.
Sözel zorbalık: Ad takma, küfür etme, ırkçı ifadeler gibi durumları içeren sözel zorbalık, en yaygın görülen zorbalık biçimi olmakla birlikte; en çok gözden kaçan, aynı zamanda da en fazla onur kırıcı ve alçaltıcı zorbalık türüdür.
Duygusal zorbalık: Kaş çatma, dudak bükme, gülerek bakma, önemsememe gibi davranışlarla birlikte, bireyi yabancılaştırmak, akran gruba girmesini reddetmek ve kasıtlı olarak arkadaşlık ilişkilerinin tahrip etmek biçiminde de olabilmektedir.
Cinsel zorbalık: İstenmeyen cinsel içerikli mesajlar göndermek ve bu türden davranışlar göstermeyi içerir.
Zorbalık davranışı üç grup insanı içerir:
- Zorba: Saldırgan davranışlarda bulunan kişi
- Kurban: Zorbalık davranışına maruz kalan kişi
- Seyirci: Olaya tanık olanlar
Yapılan araştırmalar zorbalık mağduru kurbanların pasif, içine kapanık, sosyal becerilerden yoksun, girişken olmayan, kaygılı, çok fazla arkadaşa sahip olmayan ve duygusal olarak daha hassas çocuklar olduklarını göstermiştir.
Sosyal, empati kurabilen, iletişim ve çatışma çözme becerileri yüksek olan çocuklar ise zorbalığa daha az uğramaktadır.
Zorbalığın Sebepleri
Sosyal becerilerden yoksun olma en temel zorbalık sebeplerinden birisidir. Empati, sağlıklı kişilerarası iletişim ve dinleme becerilerinden yoksun olan çocukların zorbalık yapma ihtimali daha fazladır.
Çocukluk ve ergenlik çağında yetersiz ilgi, sevgi ve bakım verilmesi ve bunlara ek olarak çok fazla özgürlüğün tanınması, çocuk ve ergende saldırgan davranış örüntülerinin gelişmesine neden olabileceğini söylemek mümkündür.
Ailenin çocuğu yetiştirirken güç kullanması, bu durum çocuğun saldırgan davranışlarını arttırır. Çocuğu yetiştirirken açık kurallar koymak ve sınırlamalar getirmek önemlidir. Bunları cezaya dönüştürmemek gerekir.
Müdür, müdür yardımcıları ve öğretmenlerin yetersiz denetimleri nedeniyle okullarda zorbalık eylemleri artmaktadır. Okulun sosyal ortamının, genel havasının bütün öğrencilere karşı sıcak ve kabul edici olmaması da şiddet eylemlerini arttırmaktadır.
Zorbalığın Sonuçları
Zorbalığa maruz kalan öğrenciler benlik saygılarını, güven duygularını yitirebilirler ve bu durum özgüvenlerinin zedelenmesine sebep olabilir. Ayrıca sosyal çevrelerinden kendilerini soyutlama davranışı da zorbalığa uğrayan öğrencilerin yaşamış oldukları sorunlardandır.
Zorbalığa uğramak aynı zamanda var olan sorunların çözülmesini engelleyip bu sorunları daha da büyümesine sebep olabilir. Bu durumda çocuklarda depresyon, öfkenin kontrol edilememesi gibi durumlarda ortaya çıkabilir.
Zorbalık mağduru öğrencilerin okul başarısı düşebilir ve okula karşı aidiyet duygusu azabilir. Dikkat ve konsantrasyonun azalması, okul fobisinin oluşması ve ders içi uyumsuzluklar da zorbalık sonucunda ortaya çıkabilir.
Zorbalık sadece maruz kalan kişiyi değil zorbalık yapan kişiyi de olumsuz etkilemektedir. Bu çocuklar davranışlarından ötürü soyutlanma ve yalnız bırakılmaya maruz kalabilirler. Ayrıca başkaları ile olumlu iletişim kurma ve başkalarına yardım etmenin tatmin duygusundan yoksun kalacaklardır.
Zorbalık olayına tanık olan çocuklar ise genellikle kendilerini güvende hissetmeyeceklerdir ve bunun sonucu olarak sürekli savunmada kalacaklardır. Ayrıca şiddete şahit olmuş olmanın getirdiği pek çok olumsuz duyguyla yaşayabileceklerdir.
Ne Yapmalıyız?
Çocuklarınızın diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularınızı, çocuklarınıza yansıtmaktan kaçının. Çünkü zorbalık davranışında bulunan çocuklar genellikle kendilerini diğerlerinden daha üstün ve baskın görmektedirler.
İletişim becerilerinin gelişmiş olması çocukların zorbalık yapma ihtimalini azaltacaktır. Aile içinde çocuklarla ortak zaman geçirmek, çocukları dinlemek ve anlamak önemlidir.
Çocukların arkadaşlarıyla ilişkilerini gözlemleyin ve konu hakkında çocuklarınızla konuşun. Arkadaşlık ilişkileri hakkında otoriter olmadan müdahalede bulunun. Aşırı yönlendirici ve baskıcı olunması halinde çocukların onaylanmayan arkadaş gruplarına dâhil olabileceklerini unutmayın.
Zorba ve kurban olan öğrencilerin ailelerin çocukları ile empati kurması ve durumu tartışmak yerine çocukların duygularını ve hissettiklerini anlamaya çalışması önerilmektedir.
Zorbalık olayına karışan çocukların ailelerinden okul ve okul rehberlik servisi ile işbirliği yapmaları beklenmektedir. Bu sayede çocuklar olayın olumsuz etkilerini daha rahat atlatabilirler.
Şiddet, zorbalık ve saldırganlık davranışlarının sonuçları hakkında çocuklarınızla konuşun.
Çocuklarınıza zorbalık olayı ile karşılaştıkları zaman yardım istemeleri gerektiğini ve yardım isteyebilecekleri kişileri öğretin.
Medine BORSA
Anadolu Koleji Lisesi Rehber Öğretmeni
